'Buitenlandse secretarissen zijn ofwel saai of gevaarlijk.'
Het is een uitspraak die voormalig minister van Buitenlandse Zaken Sir Malcolm Rifkind graag gebruikt – met name tegen Boris Johnson, in het licht van diens opmerkingen over Saoedi-Arabië. Maar als ik met Sir Malcolm praat, is het moeilijk om het met hem eens te zijn. Hij is zeker niet gevaarlijk – en dat was hij ook niet tijdens zijn korte maar grotendeels vreedzame ambtstermijn als minister van Buitenlandse Zaken.
Maar de 70-jarige conservatieve politicus is ook niet saai. Het was niet alleen Boris Johnson die het slachtoffer is geworden van Sir Malcolms woede sinds hij het parlement in 2015 verliet. Vorig jaar, niet wetende dat zijn microfoon live was, werd hij betrapt op het vertellen van Kenneth Clarke: 'Het maakt me niet uit wie wint [de mislukte conservatieve leiderschapsverkiezing] zolang Gove derde wordt.” Hij is misschien geen parlementslid meer, maar dat betekent niet dat Rifkind controverse schuwt. Integendeel zelfs.
City Mill ontmoet Sir Malcolm Rifkind
Zijn optreden tijdens het Union-debat waarvoor hij is uitgenodigd om te spreken, over het onderwerp Amerikaanse hegemonie, getuigt hiervan. Hij zegt 'nerveus en bezorgd' te zijn over het presidentschap van Donald Trump. Het Westen, geleid door Amerika, was 'triomfalistisch' in de nasleep van de ineenstorting van de Sovjet-Unie. En, het meest kritische, hij is niet bang om zijn wantrouwen jegens Rusland en China te uiten. 'Zelfs een president als Trump', zegt hij, 'is minder zorgwekkend dan een hegemonische macht als Rusland.'
Maar Sir Malcolm is geen dogmatische doctrinaire. Als je met hem praat, krijg je het sterke gevoel dat hij een man is die wordt geleid door pragmatisme in plaats van grootse ideologieën - in feite waren zijn recente memoires getiteld 'Power and Pragmatism', een titel die ook dienst doet als een beknopte beschrijving van zijn politieke carrière. Hij vertelt me met gevoel dat 'de gevaarlijkste periodes in de geschiedenis van de twintigste eeuw... waren toen ze aan de macht kwamen met een uitgewerkte ideologie waarvan ze dachten dat die alle problemen van de wereld zou kunnen oplossen.'
Als je naar hem luistert, is het moeilijk voor te stellen dat hij een bepaalde oranje getinte tv-ster die president werd, in gedachten heeft. Maar vreemd genoeg denkt Rifkind niet dat Trump de wereld door de lens van dogma's bekijkt - althans in termen van buitenlands beleid. Als ik hem vraag of hij al een coherente ‘Trump-doctrine’ kan ontdekken, antwoordt hij dat ‘het enige dat hij niet heeft, voor zover we kunnen nagaan, een ideologie is. En in zekere zin ben ik daardoor gerustgesteld.'
Voor Sir Malcolm betekent het relatieve gebrek aan ervaring van Trump op het gebied van buitenlandse zaken hoogstwaarschijnlijk dat hij zal worden geleid door mannen zoals generaal James Mattis (de keuze van Trump voor minister van Defensie) of Rex Tillerson (de toekomstige minister van Buitenlandse Zaken) - 'hooggekwalificeerde mensen', in zijn woorden. Zijn gevoelens zijn echter wat minder warm voor andere figuren in de regering van Trump, die hij beschrijft als 'een aantal zeer onbetrouwbare mensen'.
Zou je erop vertrouwen dat deze man de leider van de vrije wereld wordt?
Hoewel Rifkinds achtergrond in buitenlandse zaken was, heeft hij nog steeds een grote interesse in binnenlandse politiek. Het was tenslotte tegen hem dat Kenneth Clarke (in de loop van hetzelfde gesprek als hierboven vermeld) zei dat Theresa May 'een verdomd moeilijke vrouw' was. Dus denkt hij dat de juiste kandidaat uiteindelijk de conservatieve leider werd? 'Theresa May was verreweg de beste persoon om die baan op zich te nemen', betoogt hij - niet verwonderlijk, gezien zijn bijtende verwijderingen van Gove en Johnson. Hij gaat zelfs zo ver dat hij suggereert dat 'elk van de andere kandidaten ons Trump-moment zou zijn geweest'. Hij noemt geen namen, maar zijn opluchting dat May uiteindelijk zegevierde is duidelijk: 'Godzijdank heeft een volwassene de leiding genomen.'
Hij steunt de staat van dienst van de premier tot nu toe – hij merkt op dat hij ‘ongeveer hetzelfde’ heeft gezegd als haar over Europa, en erkent de moeilijke positie waarin ze zich sinds de referendumstemming bevindt. Maar hij merkt op dat 'een grote fout is gemaakt door niet te zeggen dat de activering van artikel 50... eerst in het parlement had moeten worden besproken'. Over het algemeen lijkt hij echter positief over May's premierschap tot nu toe, en beschrijft haar als 'behoorlijk indrukwekkend'.
Maar denkt hij dat dit zal leiden tot een verandering in het fortuin van de conservatieven ten noorden van Hadrian's Wall? Sir Malcolm is tenslotte dat zeldzame ras - een Schotse conservatief. Hierover klinkt hij, zoals over veel dingen, voorzichtig optimistisch. 'De Schotse conservatieven zijn nu de belangrijkste oppositie [in Schotland]... er is minstens 30-40% van de mensen in Schotland die een gematigde centrumrechtse partij willen.' implosie in 2015 en Corbyn's Labour verscheurd door schisma's - Rifkind verwerpt ze als 'onverkiesbaar' - de vooruitzichten van de Tories in Schotland zien er rooskleurig uit. Sir Malcolm heeft bijzondere lof voor Ruth Davidson, de leider van de Tory ten noorden van de grens; ze is 'een zeer charismatische, indrukwekkende en aantrekkelijke kandidaat.'
Sir Malcolm komt in de gang bij de Union. Krediet: Freddie Dyke
Met vier decennia parlementaire ervaring is de stuwkracht en het pareren van het debat van de Unie een oude hoed voor Sir Malcolm. Ondanks dat hij opvallend openhartig is in zijn verzet tegen de motie, is hij minzaam vriendelijk - op een gegeven moment glimlacht zelfs de notoir stugge Peter Hitchens. Rifkind is representatief voor een nu grotendeels verdwenen soort politici - pragmatische gematigden - die geloofden in het opbouwen van consensus over het aanwakkeren van verdeeldheid.
Als je kijkt naar de Trumps en Le Pens die ze vervangen, is het moeilijk om niet een beetje nostalgisch te worden.
